Beatus Vir

Beatus Vir psalm na baryton solo, chór mieszany i wielką orkiestrę op. 38 do tekstu zaczerpniętego z pięciu psalmów, powstał na zamówienie Karola Wojtyły, ówczesnego metropolity krakowskiego z okazji obchodów 600. rocznicy śmierci świętego Stanisława. Prawykonany został podczas pierwszej papieskiej wizyty Jana Pawła II w Polsce w 1979 roku. Tak o okolicznościach powstania tego utworu pisał Adrian Thomas w monografii pt. ''Górecki'': Swoistym katalizatorem owej klasycznej izolacji, zastosowanej przez partię wobec niewygodnej dla siebie osoby, była informacja, która przedostała się do publicznej wiadomości w 1978 roku, o otrzymaniu przez Góreckiego od krakowskiego kardynała Karola Wojtyły zamówienia na utwór upamiętniający 900. rocznicę zamordowania, w 1079 roku, krakowskiego biskupa (później świętego) Stanisława.'' Było to zbyt wiele dla katowickiego kierownictwa partii, toteż Górecki spotkał się z ich strony ze skutecznym ostracyzmem.() Górecki zdawał sobie dobrze sprawę, że podobnie jak podczas pracy nad II Symfonią i stosunkiem do osoby Kopernika istnieje możliwość różnorodnej interpretacji faktów związanych z życiem i śmiercią krakowskiego biskupa. () W Beatus vir Górecki w szczególności zrealizował swe pragnienie napisania większego utworu na chór i orkiestrę, wykorzystującego i nawiązującego wyraźnie do tak dobrze znanych i ukochanych przez niego tradycji kościelnych. Utwór przeniknięty jest układami harmonicznymi, melodycznymi zwrotami fraz i powtarzająca się psalmodia tekstową, które znajdują natychmiast zrozumiały oddźwięk u polskich słuchaczy. Prawykonanie było osobistym tryumfem kompozytora, tym bardziej, że Górecki dyrygował sam (co zdarza się rzadko). Z wyraźnym entuzjazmem, przejawiającym się w każdym geście, przekazał głębię uczucia zawartą w prostych dźwiękach utworu od powagi wstępu do tęsknoty przenikającej strony końcowe. () Papież wyróżnił Beatus vir specjalną pochwałą, dziękując Góreckiemu publicznie za dostarczenie tak głębokiego doznania. Fakt ten musiał być chyba irytujący dla kierownictwa partyjnego w Katowicach, jeśli w ogóle zwrócili nań uwagę.'' [A. Thomas, Górecki, tłum. E. Gabryś, PWM 1998,s. 127-133]