Poemat; Wokaliza

 Poemat należy do najwcześniejszych utworów Kazimierza Wiłkomirskiego - powstał w lutym 1924 r., w niespełna rok po ukończeniu przezeń studiów kompozytorskich w Konserwatorium Warszawskim. Zaprezentowany przez autora m.in. w Warszawie 4 II 1925, przyjęty został przez krytykę z ''uznaniem i sympatią'' i tą sympatią cieszy się odtąd nieprzerwanie. Wojna przeszkodziła zaplanowanemu już wydaniu Poematu, ale zachowane szczęśliwym trafem matryce pozwoliły na jego publikację jako jednej z pierwszych (piątej!) pozycji Polskiego Wydawnictwa Muzycznego (1945). W okresie, kiedy  powstawał, Kazimierz Wiłkomirski zafascynowany był - jak wspomina - muzyką stojącego wówczas u szczytu popularności Sergiusza Rachmaninowa. Stąd też utwór ten zdradza wyraźne jego wpływy we wszystkich elementach języka muzycznego, w fakturze obu instrumentów oraz w wybuchowo namiętnym, miejscami dramatycznie patetycznym charakterze.  pochodzi z roku 1951 i pierwotnie wchodziła w ramy 4 utworów na wiolonczelę (PWM 1953). Cykl ten - Kołysanka, Krakowiak, Wokaliza, Scherzo - pomyślany był jako pozycja pedagogiczna o niewysokim stopniu trudności, przeznaczona dla uczniów ostatnich lat muzycznej szkoły podstawowej lub pierwszego roku liceum. Ale w istocie poziom 4 utworów i ich wartość muzyczna są różne. Najcenniejsza chyba jest , która swoimi wysokimi walorami artystycznymi wykracza daleko poza pedagogiczne w założeniu funkcje. Jest to ''muzyka sama dla siebie'' - pełna wdzięku, często wykonywana na estradzie koncertowej liryczna miniatura. W porównaniu z młodzieńczym  reprezentuje ona indywidualny, wyrosły na gruncie najlepszych tradycji neoromantycznych język muzyczny Kazimierza Wiłkomirskiego. [Stanisław Haraschin]