Recitativa i ariosa "Lehrenmusik" op. 53

Recitativa i ariosa "Lerchenmusik" powstały na zamówienie wdowy po Poulu Rovsingu Olsenie, kompozytorze duńskim nie raz prezentującym swoje kompozycje w ramach festiwalu muzyki współczesnej w Warszawie. Minęło ponad 10 lat (1970 rok, Muzyczka IV) zanim Górecki zwrócił się ponownie w kierunku kameralistyki, czego przykładem są recitativa i ariosa na klarnet, wiolonczelę i fortepian. Trio to składające się z trzech, utrzymanych w dość wolnym tempie, części zostało zaplanowane w ten sposób, że od strony brzmieniowej w każdym z ustępów eksponowany jest jeden instrument (I wiolonczela, II klarnet, III fortepian), biorąc natomiast pod uwagę zawartość materiałową - to siatki utkane z indywidualnych i wspólnych komórek motywicznych. Kompozytor sięgnął tu do tradycji muzyki ludowej wywodząc już sam motyw motta dzieła, na dźwiękach c-e-fis, z ludowości. Ponadto typowe jest również prowadzenie instrumentów (klarnet z wiolonczelą) w równoległych interwałach małych i wielkich tercji niczym w góralskich zespołach ludowych, a także wprowadzenie łagodnych odniesień bitonalnych i intensyfikacja motywów w wysokim rejestrze instrumentu. Charakterystycznego rysu dziełu nadaje także cytat zaczerpnięty z IV Koncertu fortepianowego Ludwiga van Beethovena, który w oryginalnej postaci pojawia się tuż pod kodą zamykającą całość. Właśnie ten końcowy odcinek III części ma wyjątkowe znaczenie, ponieważ stanowi syntezę motywów wszystkich części połączoną, jak sam kompozytor powiedział, z materiałem skowronkowym. Pod tym tajemniczym określeniem kryją się dwa nowe tematy, mające symboliczne znaczenie. Są one bowiem pewnego rodzaju szyfrogramem, w którym można odnaleźć litery nazwiska osoby zamawiającej dzieło. Cała kompozycja stanowi zwartą, aczkolwiek dość rozbudowaną całość, która potwierdziła mistrzowską klasę Góreckiego i przyczyniła się do ugruntowania jego międzynarodowej sławy. [Na podstawie: A. Thomas, Górecki, Kraków 1998, PWM.]