Koncert na orkiestrę smyczkową

Opus magnum'' wybitnej kompozytorki i skrzypaczki, powstał w 1948 roku stając się od razu jednym z najczęściej wykonywanych utworów polskiej artystki. To arcydzieło neoklasycyzmu fascynuje zarówno inwencją, wirtuozowskim blaskiem, jak i harmonijnym połączeniem elementów formalnych przejętych z tradycji z nowymi pomysłami brzmieniowymi. Forma trzyczęściowego Koncertu oscyluje miedzy postacią barokowego concerto grosso a wczesnoklasycznym cyklem sonatowym. O tendencji neoklasycznej decyduje przede wszystkim partykulacja przebiegu poddanego rygorom okresowości i wynikającym stąd sposobom rozwijania wątków tematycznych, o powiązaniach barokowych - koncertujący charakter poszczególnych części i linearna przeważnie faktura. Część I (Allegro), ujęta w formę wczesnoklasycznego allegra sonatowego, rozpoczyna się energicznym , emblematycznym dla całego utworu, figuracyjnym tematem opartym na jednostajnym, wahadłowym ruchu szesnastkowym o stałej podstawie ''d''. To właśnie charakter owego tematu sprawił, że dzieło Bacewicz porównywano do Koncertów Brandenburskich Jana Sebastiana Bacha. Część II (Andante) zachowując swój koncertujący charakter, stanowi jednocześnie przykład umiejętności kreowania przez kompozytorkę nastrojów lirycznych, o wyciszonej emocji, wyczucia kantyleny wywiedzionej z ducha romantycznej pieśniowości (temat-dewiza ukazany na początku przez wiolonczelę solo). W części tej spoiwem konstrukcyjnym jest tyleż ewolucjonizm, co kolorystyka instrumentalna tworząca tu wartość samoistną. W części III (Vivo) kompozytorka powraca do ulubionego przez siebie stanu muzyki rozumianego jako ekspresja czystego ruchu materializującego się pod postacią motywów-figur o niekończących się możliwościach przekształceń. Żywiołowość przebiegu, nieustanna zmienność sytuacji dźwiękowych, wyrafinowane, ''gorzkawe'' - jak to określił Witold Lutosławski - harmonie, układają się w barwną mozaikę wspartą na szkielecie formalnym ronda sonatowego. Koncert na orkiestrę smyczkową to nie tylko dowód zmysłu stylizacyjnego kompozytorki lecz także nieomylnego wyczucia możliwości technicznych i wyrazowych zespołu instrumentów smyczkowych. [Małgorzata Gąsiorowska]