Kwartety smyczkowe

Zdzisław Jachimecki tak pisał w 1927 r. o I Kwartecie smyczkowym: ''Seraficki początek tego kwartetu zbudowany na bezwzględnie najzgodniejszych harmoniach budzi prawdziwą sensację''. W tym allegrze sonatowym panuje atmosfera charakterystyczna dla muzyki skrzypcowej Szymanowskiego z czasów fascynacji impresjonizmem. Spokojna, lecz pełna wyrazu kantylena rozbrzmiewa zazwyczaj w uprzywilejowanym wysokim rejestrze na tle szmerowego towarzyszenia. Na moment zmianę klimatu wprowadza początek II części. Prosta melodia tematu poddawana jest wariacyjnym przemianom, z których już początkowa przywraca atmosferę I części kwartetu. Ustęp Lento assai przywodzi na myśl klimat muzyczny I koncertu skrzypcowego i Mitów. Część ta łączy się attaca z finałem radykalnie zmieniającym charakter utworu. ''Obie te części nie zapowiadają zgoła niespodzianki, jakie czekają słuchacza w finale kwartetu - pisze Jachimecki - jest to ustęp ściśle politonalny [...], zbudowany jako fuga w czterech tonacjach akordu zmniejszonego septymowego c, es, fis i A-dur. Jest to zupełny unikat muzyki współczesnej, który doszedł do najśmielszych kombinacji politonalnych'' Rytmiczna motoryczność nadaje tej części wyjątkowy charakter na tle ówczesnego języka muzycznego Szymanowskiego. W II kwartecie smyczkowym (1927) dedykowanym dr Olgierdowi i Julii Sokołowskim ważną rolę odgrywa rapsodyczna kantylena i efekty kolorystyczne. W miarę przeobrażania tematu muzyka staje się coraz bardziej ekspresyjna, a szeroki wachlarz artykulacji na ogół w cichej dynamice i con sordino oraz liczne tremola, tryle, flażolety stwarzają niezwykłe efekty brzmieniowe. Kontrast i wyraźne ożywienie wprowadzone w Vivace, scherzando podkreśla dodatkowo połączenie obu części attaca. Profil rytmiczny scherza jest wyrazisty, a liczne akordy mają nawet szorstkie, dysonujące brzmienie. Charakterystycznym rysem tej części jest nawiązanie do folkloru poprzez motywy wyraźnie spokrewnione z Harnasiami. Echa muzyki góralskiej słychać również w finałowej fudze podwójnej - drugi temat fugi, wywiedziony z pierwszego, oparty jest na skali podhalańskiej, a finalna kulminacja wieńczy kwartet ludowo brzmiącymi akordami.