Moment musical, Variations

Niniejsza publikacja wypełnia pustą przestrzeń, jaką na rynku wydawniczym jest brak dostępu do utworów fortepianowych Antoniego Stolpego (1851–1872). Jak dotąd ukazała się jedynie Sonata d-moll tego wybitnego, przedwcześnie zmarłego polskiego pianisty i kompozytora. Tymczasem w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej zachowały się rękopisy innych utworów fortepianowych Stolpego. Te wartościowe i efektowne kompozycje powinny na stałe wejść do repertuaru koncertujących pianistów. Wariacje d-moll są – obok Sonaty d-moll – drugim cyklicznym dziełem fortepianowym Stolpego. Pochodzą z okresu berlińskich studiów kompozytora: na ich rękopisie widnieje data 28 lutego 1870 oraz miejsce powstania: Berlin. Jest to dzieło młodzieńcze, składające się z tematu i dwudziestu jeden wariacji, z których ostatnią Stolpe określił mianem Finału (jest on rozbudowany i zawiera reminiscencję tematu oraz Codę). Utwór nie został doprowadzony do ostatecznego kształtu, kompozytor pozostawił w rękopisie liczne warianty kolejności wariacji, a ponadto wariacje nr 4 i 5 skreślił. Autor opracowania niniejszego pierwodruku, Mirosław Gąsieniec, wybrał ostatecznie z rękopisu siedemnaście wariacji i zaproponował ich określoną kolejność, kierując się intencją stworzenia optymalnej architektoniki i dramaturgii cyklu. Wprowadził też drobne korekty do tekstu. Mimo młodego wieku kompozytora Wariacje d-moll okazują się dziełem zadziwiająco wybitnym nie tylko w kontekście muzyki polskiej 2. połowy XIX wieku. Wariacja nr 3 zachwyca charakterem scherzando, nr 5 – kolorystyką i niebanalną harmoniką, nr 16 – liryzmem i nastrojowością w stylu Schumanna. Faktura całości jest zróżnicowana, zwraca uwagę świetne operowanie kontrapunktem oraz techniką imitacyjną. W finałowej wariacji opracowujący dokonał pewnych zmian fakturalnych, a także uprościł zapis w kodzie. Dołączony do wydania Moment musical w rękopisie zachował się jako Allegro appassionato w tonacji c-moll, z datą 14 października 1869. To jeden z bardziej rozbudowanych utworów fortepianowych osiemnastoletniego Stolpego. Opracowując tę kompozycję, Mirosław Gąsieniec wprowadził kilka zmian o charakterze fakturalnym, dążąc przede wszystkim do usunięcia nielicznych zauważonych „niezręczności” zapisu w tym młodzieńczym dziele. Artur Bielecki