Passacaglia

Heinrich Ignaz Franz Biber zaliczany jest do twórców niemieckiej szkoły skrzypcowej. Szkoła ta, jedna z najbardziej znaczących i wpływowych w Europie, wniosła do muzyki skrzypcowej drugiej połowy XVII w. zwiększenie zainteresowania techniką samego instrumentu, jego możliwościami brzmieniowymi. Ogromna inwencja w wynajdywaniu nowych efektów brzmieniowych i różnego rodzaju innowacji technicznych doprowadziła kompozytorów tego kręgu do stworzenia muzyki wymagającej niespotykanej dotąd wirtuozerii.        

       Urodziny w miejscowości Straž pod Ralskem na terenie Czech (stąd roszczenia co do jego osoby zgłaszają dziś Czesi), większość życia spędził Biber w Salzburgu, gdzie na dworze księcia arcybiskupa przeszedł wszystkie szczeble muzycznej kariery – od muzyka kapeli dworskiej do kapelmistrza. Z swoje zasługi podniesiony został przez cesarza Leopolda I do godności szlacheckiej.          

     Dorobek kompozytorski Bibera obejmuje 57 sonat (solowych, triowych, i na większą obsadę) oraz kilkadziesiąt różnego rodzaju form wokalno-instrumentalnych, w tym opery, msze, ofertoria oraz inne utwory religijne. Do najważniejszych jego kompozycji należy zbiór „16 sonat” z 1681 roku.                Chociaż w twórczości Bibera krzyżują się wpływy muzyki włoskiej, francuskiej i niemiecko-angielskiej, wykształcił on swój odrębny, indywidualny styl. Pewna surowość melodyki, różnorodność form (wśród 24 sonat skrzypcowych nie ma dwóch do siebie podobnych), element improwizacji, wreszcie upodobanie do wszelkiego rodzaju technik wariacyjnych (z rytmicznymi na czele) – to najbardziej charakterystyczne cechy jego muzyki.            

    W zakresie techniki skrzypcowej był Biber nowatorem i eksperymentatorem. Wykorzystywał wysokie pozycje (aż do siódmej), preferował nowe rodzaje smyczkowania – „staccato”, „tremolando”, „ondeggiando”, rozwinął grę dwudźwiękową i akordową. Pasją jego była „scordatura”, którą stosował na niespotykaną dotąd skalę: w „Sonatach misteryjnych” wystepuje aż 14 różnych strojów!            

    Pierwsza w literaturze skrzypcowej „Passacaglia” na skrzypce solo jest godną poprzedniczką solowych sonat J.S.Bacha. Nasuwając skojarzenia muzyczne, formalne, a także czysto instrumentalne z powstałą prawie pół wieku później „Ciacconą z Partity d-moll”, z punktu widzenia dydaktycznej przydatności jest do niej znakomitym przygotowaniem.                

Niniejsze wydanie utworu oparte zostało na urtekstowej edycji „Denkmäler der Tonkunst in Österreich, t.XII (E.Luntz) – Wiedeń, 1905. Opracowanie wykonawcę obejmuje palcowanie, smyczkowanie, artykulację i dynamikę. Jedyne autorskie oznaczenie dynamiczne w t. 130 podano zgodzie z autografem w pełnym brzmieniu. [Antoni Cofalik]