Potpourri, czyli wariacje z różnych tematów narodowych

Potpourri, czyli wariacje z różnych tematów narodowych zostało skomponowane dla siedmioletniego Józefa Krogulskiego, wybitnego polskiego pianisty, który zmarł przedwcześnie w wieku 27 lat. Utwór został wydany po raz pierwszy w roku 1813, a następnie w 1825 w Warszawie w składzie Antoniego Brzeziny. Samo francuskie słowo potpourri rozumiane jest jako lekki utwór muzyczny, złożony z mo-tywów zaczerpniętych z różnych źródeł. Karol Kurpiński, kompozytor przełomu klasycyzmu i romantyzmu, łączył klasyczne środki formalne i wyrazowe z elementami polskiego folkloru muzycznego. W jego twórczości dominują for-my taneczne (głównie polonezy). Kompozytor dążył do utrwalania w swoich utworach narodowych cech muzyki polskiej pierwszej połowy XIX wieku. Miał wielki talent do komponowania prostych, pięknych, wpadających w ucho melodii, nawiązujących do pieśni ludowych. Nic więc dziwnego, że melodie narodowe wybrzmiewają również w jego utworach fortepianowych. Kurpiński był nie tylko cenionym twórcą, ale także wziętym dyrygentem, prowadził niemal wszystkie koncerty w stoli¬cy, m.in. prawykonanie Koncertu fortepianowego f-moll Fryderyka Chopina 17 marca 1830 z udziałem samego kompozytora jako solisty. W Potpourri Kurpiński wykorzystuje niemal wszystkie możliwości fortepianowych środków wirtuozowskich. Nie brakuje pochodów gamowych, pasaży, oktaw, akordów, tremolo, pochodów i skoków tercji, chromatycznych zwrotów kadencyjnych, rytmów punktowanych, przednutek, arpeg-gio, równoległych pochodów rozłożonych trytonów, ukrycia melodii w grupach triol szesnastkowych. Aż trudno sobie wyobrazić, jak uzdolniony i biegły technicznie musiał być siedmioletni Józef Krogul-ski, skoro kompozycja Kurpińskiego może przysporzyć trudności niejednemu wprawnemu pianiście. Po wstępie Poco adagio, już od pierwszych taktów bogatym w liczne wirtuozowskie elementy, następuje Dumka. Nawiązania do tej ukraińskiej wielozwrotkowej pieśni w formie ballady o rzewnym nastroju, często wyrażającej żal po utraconej osobie lub tęsknotę do jakiegoś miejsca czy wydarzenia, można napotkać u wielu kompozytorów XIX wieku. Znajdziemy ją chociażby w twórczości Frydery¬ka Chopina w pieśni Dwojaki koniec na głos i fortepian op. 74 nr 11 (1845). U Kurpińskiego spokojnie rozwijana melodia Dumki w wariacyjnych opracowaniach prowadzi do kulminacji i następnie prze¬chodzi w Alla polacca. W Potpourri, tak jak w pozostałych utworach kompozytora, zauważalne jest jego zamiłowanie do polonezów – Alla polacca stanowi najdłuższy fragment dzieła i właśnie w nim Kurpiński daje upust fantazji melodycznej. Następujący po polonezie krótki Krakowiak prowadzi do wieńczącego całość wirtuozowskiego Mazura, który wybrzmiewa triumfalnie dzięki licznym pasa¬żom i pochodom gamowym w tonacji D-dur, obejmującym prawie cały zakres klawiatury.    Anna Miernik