Uwertura do opery "Czaromysł, książę słowiański, czyli nimfy jeziora Gopło"

W kruszwickim zamku żył Popiel stary, Co za swe zbrodnie doznał słusznej kary. I choć to dziwne, każdy w to wierzy, Że małe myszki zjadły króla w wieży.   Czaromysł, książę słowiański, czyli nimfy jeziora Gopło to jednoaktowa komedioopera Karola Kurpińskiego o tematyce czarodziejskiej do libretta Alojzego Żółkowskiego, nawiązującego do popularnej legendy o królu Popielu. Premiera opery miała miejsce 27 marca 1818 roku w Warszawie. Autor libretta był aktorem – przede wszystkim wybitnym komikiem, mistrzem nawiązywania kontaktu z publicznością – a także dramatopisarzem, tłumaczem, poetą i publicystą. Spośród bogatej i różnorodnej twórczości Karola Kurpińskiego największą popularnością cieszyły się właśnie opery. Kompozytor w swoich utworach dążył do utrwalania narodowych cech muzyki polskiej pierwszej połowy XIX wieku. W dziedzinie kompozycji był samoukiem, lecz wy¬kształcił własny styl muzyczny, który był niejako połączeniem charakteru muzyki Rossiniego z ak¬centami narodowymi w postaci polskich rytmów i melodii ludowych. Przez trzydzieści lat Kurpiński pełnił funkcję dyrygenta w Teatrze Narodowym, a w latach 1824–1840 był dyrektorem Opery War¬szawskiej. Dzięki niemu instytucja ta stała się miejscem wychowującym publiczność nie tylko pod względem muzycznym, lecz także w duchu patriotyzmu – wbrew polityce rosyjskiego zaborcy. Warto wspomnieć, iż z dwudziestu siedmiu oper Kurpińskiego w całości zachowało się jedynie dziewięć, i niestety nie należy do nich opera Czaromysł. Ocalała natomiast m.in. uwertura w transkrypcji for¬tepianowej z 1820 roku. Dokonał jej dla Składu Muzycznego przy ul. Miodowej w Warszawie Walenty Kratzer – śpiewak operowy (tenor), dyrygent, kompozytor i pedagog. W uwerturze kluczową rolę odgrywają dwa główne tematy: radosny, o charakterystycznym rytmie dwóch szesnastek i trzech ósemek, oraz nieco spokojniejszy z rytmem punktowanym i triola¬mi, które powtarzane są również w lewej ręce. Rytm wydaje się jednym z ważniejszych elementów Al¬legra. Wskazuje na to liczba powtórzeń pierwszej sekwencji rytmicznej, która pojawia się czternaście razy w wielu różnych tonacjach, prowadząc do niewielkiej kadencji, granej ad libitum. Tematy głów¬ne przedzielone są podniosłymi i wirtuozowskimi fragmentami. Początkowe spokojne Andantino stanowi jedynie wstęp do późniejszych kulminacji i nie powraca już w dalszym ciągu utworu. Mimo że kompozytor nie stosuje bezpośrednich odniesień do tańców narodowych, inspirację rodzimymi rytmami i melodiami można wyczuć w wielu fragmentach uwertury. Anna Miernik