Allegro concertante

'Allegro concertante'' to utwór na fortepian i orkiestrę symfoniczną powstały w 1944 r. w czasie, gdy Kompozytor przebywał w Szwecji. W pierwotnym zamierzeniu miało ono stanowić pierwszą część planowanego koncertu fortepianowego, a skomponowana wkrótce potem ''Kołysanka'' na fortepian i orkiestrę - część drugą. Ostatecznie Kompozytor zaniechał tego zamiaru, pozostawiając wykonawcom swobodę, co do koncepcji wykonań (w przypadku wykonywania łącznego obu utworów przyjęło się rozpoczynanie powolną ''Kołysanką'' jako wstępem do wielkiego ''Allegra''). Niniejsza postać utworu ''Allegro concertante'' jest oryginalną wersją Kompozytora, w której partia orkiestry sprowadzona została do partii drugiego fortepianu. Brak elementu kolorystyki orkiestrowej, z natury rzeczy absorbującego ucho słuchacza, czyni bardziej wyrazistym partnerskie dialogowanie obu partii, pozwala też skupić większą uwagę na zawiłościach harmoniki. Forma utworu, to tradycyjne allegro sonatowe z ekspozycją, przetworzeniem i repryzą. Kilkadziesiąt taktów wstępu przygotowuje pojawienie się pierwszego tematu o charakterystycznej motywice (grupa szesnastkowa i synkopy), będącej znakomitym materiałem do przetworzeń. W części utworu bazującej na tym materiale aż roi się od progresji z niuansami chromatyczno-harmonicznymi, od zmian trybu durowego na molowy, od ostrych współbrzmień o charakterze groteskowym. Całkowitą zmianę nastroju przynosi pojawienie się drugiego tematu, wykorzystanego następnie przez Kompozytora w repryzie jako materiał, z którego zbudowana została kadencja o wyjątkowej głębi wyrazu. Utwór wieńczy efektowna, wirtuozowska koda. Materiał dźwiękowy, podobnie jak w innych utworach fortepianowych Maciejewskiego, niesie ogromne bogactwo inwencji; czerpiąc z tego, co najlepsze i najcenniejsze w literaturze fortepianowej od baroku po współczesność [wiek XX], Kompozytor tworzy własnym językiem, błyskotliwym, niekiedy brawurowym, pełnym niespodzianek, w którym spiętrzenia chromatyczne sąsiadują z klarownymi przebiegami i współbrzmieniami mono- i politonalnymi, rozciągnięty do skrajnych rejestrów ambitus - z prostym jedno- czy dwugłosem w środkowym rejestrze, szesnastkowe szeregi pełne są zaskakujących akcentów, a pozornie gładkie gamki nieoczekiwanie załamują się. Wszystko to utrzymane w ryzach bezwzględnej logiki formy, stawia przed wykonawcami wymagania kunsztu artystycznego i doskonałej techniki. Niniejsza edycja przygotowana została na podstawie autografu. Rozbieżności w fortepianie solo między partyturą a wersją na dwa fortepiany są wynikiem zmian, które wprowadził sam Kompozytor. Wydawca dokonał jedynie korekty nielicznych oczywistych błędów i przeoczeń. [Elżbieta Widłak]